Bengüboz Koleksiyonu

Ahmet İzzet Bengüboz ve Fotoğraf Koleksiyonunun Önemi

Mudurnu, Birinci Dünya Savaşı sonucunda yaşanan olaylarla bağlantılı olarak özgün ve sıra dışı bir fotoğraf mirasına sahiptir. Ahmet İzzet Bengüboz, esir tutulduğu bir İngiliz savaş kampında fotoğraf sanatını ve tekniğini öğrenerek; memleketine döndüğünde bu yeni sanatı aktif bir şekilde uygulayan bir Mudurnu vatandaşıydı. Çoğunlukla 1923-39 arasında ürettiği cam levhaların birkaç bin olduğunu tahmin edildiği gibi, 1.018 tanesi günümüze kadar sağlam kalmıştır. Torunu Mehmet Kadri Bengüboz tarafından Mudurnu Halk Eğitim Merkezi’ne bağışlanan bu özel fotoğraf koleksiyonu, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk on yılında kentteki sosyal hayatının evrimini, kesintisiz biçimde yakalanmasını sağlayarak, Mudurnu’nun kentsel tarihine ışık tutan yüksek sanatsal bir başarıya sahiptir. Fotoğraflar, kamusal mekanlar, oteller ve restoranlar da dahil olmak üzere şehirdeki birçok halka açık yerlerde kullanılmaktadır.

Bengüboz’un fotoğrafları, Birinci Dünya Savaşı’nın getirdiği derin sosyo-politik türbülansın ortasında, sanayileşmiş bir Avrupa ülkesinden Anadolu’daki küçük bir şehre yapılan teknoloji transferini örnekleyen teknolojik ve sosyal tarih açısından önemlidir. Bu teknoloji ile şekillenen korunmuş bir yerel arşiv ve Mudurnu dökümantasyonu; hem doğal mimari güzelliğiyle hem de insan portreleriyle, Cumhuriyet’in modernleşme girişimlerini hızla benimseyen Mudurnu’nun yüksek eğitim ve kültür seviyesine sahip bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Bengüboz’un fotoğrafları, ecdadlarından aileye kalan ve bugüne kadar korunmuş olan nadir bir belge koleksiyonunu sunmaktadır. Türkiye’deki büyük şehirlerin dışında bu kadar içeriğin toplanabildiği müzelerin ya da arşiv alanlarının kıtlığı göz önüne alındığında daha da değerlidir. Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi’nde, genellikle İstanbul ile bağlantılı olanların yanında zengin yerel fotoğraf koleksiyonları bulunabilir. Bengüboz koleksiyonunda olduğu gibi, bu koleksiyonlar küçük ölçekli Anadolu kentlerinde sosyal ve kültürel yaşamı tasvir etmeleri yönüyle – özellikle de günlük yaşam, aile, bayram, önemli olaylar, törenler, yaşayanların bakış açısı vb.- değerlidir.

Sergi ve Kitap Projesi (2015-16)

Ahmet İzzet Bengüboz’un, bir dönemin sosyal yaşamına ışık tutan önemli bir belge niteliği taşıyan fotoğraf koleksiyonu, 2016 yılında, “Anadolu’dan Bir Tanık: Bengüboz’un Objektifinden Mudurnu’da Erken Cumhuriyet Dönemi” adlı sergi ve kitap projesi ile yeniden kamuoyuna sunuldu.

Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin (VEKAM), Mudurnu Belediyesi, Mudurnu Kaymakamlığı (Halk Eğitim Merkezi) ve Bolu Mudurnulular Derneği ortaklığı, Bolu Ticaret ve Sanayi Odası, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) ve UNESCO Türkiye Milli Komisyonu desteğiyle düzenlenen sergi, ilk olarak  2016 Nisan ayında Ankara Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde, 2016 Temmuz ayında ise İstanbul Tophane-i Amire’de  açıldı. 

Küratörlüğünü ve kitap editörlüğünü Dr. Ayşe Ege Yıldırım’ın üstlendiği sergi, aynı zamanda UNESCO Dünya Miras Komitesi’nin İstanbul’da yapılan 40. Oturumu ile eşzamanlı düzenlendi. Sergi projesi kapsamında hazırlanan aynı adlı kitap, Yapı Kredi Yayınları’ndan satın alınabilir.

Sanal Müze ve Sergi Projesi (2023)

2022 yılında, Koç Holding’in “Dijital Yaşam Koçu” misyonu ile kurulmuş şirketi Bilkom, Bengüboz koleksiyonunu yeniden canlandırmak, korumak ve tanıtmak için yeni bir projeyi destekleme kararı aldı. “Yüzyıllık Miras: Bengüboz” adlı projenin tanıtımı şöyle yapılmaktadır:

Yüz Yıllık Miras: Bengüboz

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yıldönümüne tanıklık ettiğimiz bu günlerde, genç Türkiye’de Cumhuriyet’in getirdiği dönüşümün Anadolu’daki en önemli tanıklarından biri olan Ahmet İzzet Bengüboz’un fotoğraf arşivini yepyeni bir bakışla Türkiye’nin ikinci yüzyılına taşıyoruz.

İlham verici öyküsüyle Cumhuriyet döneminin Türkiye’deki ilk fotoğraf sanatçılarından Ahmet İzzet Bengüboz’un bizlere bıraktığı görsel mirası, ”Yüz Yıllık Miras: Bengüboz” projesi ile koruma altına alıyor, dijital uygulamalar ile gelecek kuşaklara aktarıyoruz. Bu proje vesilesiyle genç Türkiye’nin 1923-1939 yılları arasındaki yolculuğuna ve toplumdaki Cumhuriyet coşkusuna bizler de tanıklık ediyoruz.

Sanal müze ve daha fazla bilgi için: www.yuzyillikmiras.com

Proje tanıtım videosu: https://www.youtube.com/watch?v=fXNaGDBRAx0